Geen zwart? Geen vormgeving.

10 min

Black is not sad. Bright colours are what depresses me. They’re so … empty. Black is poetic. How do you imagine a poet? In a bright yellow jacket? Probably not.

Ann Demeulemeester
Zwart maakt mooi wat lelijk is. En omgekeerd.

Het is haast onmogelijk om als designer onverschillig te blijven bij deze stelling (ontleend uit een artikel van Tom Heremans in De Standaard Magazine) en te ontsnappen aan de pogingen om het belang en de impact van "zwart" te verklaren. Zwart symboliseert de vermenging van alle kleuren van het universum. De astronomische zwarte gaten absorberen het licht en de zwarte leegte van kosmische ruimte transporteert het. Zwart is de mannelijke "yang", de kleur van aarde, verpersoonlijking  van macht, duisternis en geheimzinnigheid.

Zwart is exclusief en sober tegelijkertijd. De musici in orkestbak dragen voornamelijk zwart tijdens live concerten, om de aandacht van de podium performers niet af te trekken. Geen andere kleur bezit de gematigdheid en de neutraliteit van zwart. Het benadrukt de individuele contouren en vervlakt de onvolkomenheden van de grotere vlakken, verscherpt de elegantie en vervaagt de overdrijvingen.

Zwart is een kleur die er niet is. Indien 'kleur' zoveel betekent als 'zichtbaar licht' valt zwart uit de boot. Zwart neemt het licht af, zwart is geen kleur maar een eigenschap, een parameter.

Zwart is het begin en het einde.

In 1915  heeft Malevich, een pionier van geometrische abstracte kunst, het werk Zwart Vierkant tentoongesteld. Het werd overhoeks opgehangen, net onder het plafond. Een plaats die in de Russisch Orthodoxe traditie voorbestemd was de figuur van een heilige te dragen. Zo heeft Malevich het zwart vierkant verheven tot een object met een spirituele dimensie, tot de ster van zijn show en het iconisch punt "nul", het nieuwe begin van de kunst.

"Zwart Vierkant" van K.Malevich

"Zwart Vierkant" van K.Malevich
"Zwart Vierkant" van K.Malevich

In 2014 werd er door British company Surrey NanoSystems het zwart ontwikkeld dat 99,96 % van het zichtbare licht absorbeert -"Vantablack" genaamd. De nieuwste versie ervan - Vantablack 2.0 - is nog zwarter. Dit zwart ontstaat door "vertically aligned carbon nanotube arrays". Onze ogen kunnen geen vormen of golvingen onderscheiden van zodra een object in deze kleur geschilderd wordt. Vantablack wordt gebruikt aan de binnenzijde van telescopen en andere beeldvormende apparaten, waardoor het effectieve bereik en de resolutie verhoogd worden.

Vantablack - demonstratie

Sculptuur geschilderd in Vantablack
Sculptuur geschilderd in Vantablack

Zwart en wit vormen de basis van de meeste visuele technologieën. Het ontstaan van druk, fotografie en film speelt op het variëren in helderheid, niet in kleur.

Fotografie, films en televisie uitzendingen waren aanvankelijk zwart-wit, de kranten en ander drukwerk bleven zwart-wit tot in de jaren zeventig. Vandaag is de keuze voor zwart-wit in de visuele media niet meer gebonden met de technologische of economische beperkingen, maar aangegeven door de esthetische of functionele overwegingen. (De discussie over de rol van kleur woelt voornamelijk tussen de schilders en de cineasten. Dit leg ik hier even opzij.)

Zwart en wit liggen aan de basis van onze cultuurbeschouwing. Zwart-wit denken. Rassenscheiding. Wit roept connotaties op van alles wat goed en zuiver is en zwart van wat verkeerd en verdacht is zoals zwart geld, zwart schaap, zwarte magie. Engelen en duivels, Princess Leia en Darth Vader.  

Perhaps the darkest black is the black we carry within ourselves

Anish Kapoor
Princess Leia en Darth Vader, "Star Wars: Episode IV: A New Hope"
Princess Leia en Darth Vader, "Star Wars: Episode IV: A New Hope"
Zwart in websites?

Zwarte tekst op een witte achtergrond is de meest leesbare kleurcombinatie in printmedia.

De schermweergave daarentegen is een lichtprojectie. Het lezen van de lange paragrafen, en het scrollen door tekst stimuleren onze ogen op een manier die dichter bij de beeldanimatie aanleunt dan bij het lezen van een boek.

Het is aan te raden om de zwarte paragraaf teksten op een lichtgrijze achtergrond weer te geven -  zodra er minder licht reflecteert tussen de letters wordt het lezen aangenamer. Ook het vergroten van de alinea en het kiezen voor het niet-condensed font bevorderen de leesbaarheid.

In het geval van de witte tekst op zwarte achtergrond zorgen de reflecterende kwaliteit van wit en het extreme contrast tussen wit en zwart voor het vervagen van de lettercontouren en voor het effect van een ‘misvormde lens’. Het toevoegen van minstens 5% grijs zal het ‘glanzend’ effect van wit verzwakken en de leesbaarheid bevorderen.

Zwart toepassen in webdesign: het Duo logo en typografie.

Duo omarmt standvastig het web-universum. Na twee decennia digitale ervaring straalt ons bedrijf de standaard, de stabiliteit en de kwaliteit uit.

De keuze voor zwart als hoofdkleur van onze vernieuwde huisstijl is een manifest van de kracht en de volwassenheid.

Het Duo logo verliest beetje bij beetje de "groei-groen" kleur en stelt zich in het nieuw zwart kleedje tentoon. Naast het logo, dat dienst doet als onze handtekening, stellen wij nu ook de "glyph" voor: de contourlijn van het logo in een stevige lijndikte.

Het Duo zwart is geen 100% zwart maar een beeldscherm-vriendelijke tint die wij intern "Sophie-zwart" noemen.

De contrasterende visuele factoren, zoals de grote witte vlakken, samengesteld met de felle kleur- en beeldelementen en de dominante typografie, zorgen voor een heldere no-nonsense communicatie. Het volle ronde lettertype van Sofia Pro en de toepassing van witruimte zijn de bouwstenen van de evenwichtige leesvlakken.

Het is nét geen zwart, nét geen grijs. Ik kan er uren naar blijven kijken. Het is een tint die smeekt om op groot formaat bekeken te worden, wat zich perfect vertaalt in grote typografie.

Sophie Clark

Sophie, mijn collega designer, vertelt erbij:

"We hebben het conservatieve imago van ons afgeschud en spreken je met de nieuwe website op menselijke wijze en met klare taal aan. Onze oorspronkelijke kleur is niet geheel verloren gegaan op de website, maar speelt een beduidend minder prominente rol. Ik kies voor ons nieuw imago, onder andere, voor een zwart-tint. Niet 100% zwart, maar een ‘mat’ en lichtere variant. 

Hoge contrasten en afdoende witruimte versterken dit en zijn de voornaamste designbeslissingen die het geheel zo krachtig maakt. Om te vermijden dat de website koud en klinisch overkomt, vulden we de website met fotomateriaal, die de warme tonen van ons kantoor - en uiteindelijk ook persoonlijkheid - uitstraalt.”

Duo website
Duo website

Duo stationary 

De nieuwe huisstijl resulteert ook in herkenbare communicatie in printmedia. De nieuwe "corporate identity" straalt uit onze dagelijkse workflow en voegt een gebruiksplezier in onze pauzemomenten toe.

Duo huisstijl
Duo huisstijl
Duo kaartje + logo &  Duo-kopje + "glyph"
Duo kaartje + logo & Duo-kopje + "glyph"